سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – سیده نرگس نظام‌الدین: یکی از برنامه‌های خلاقانه‌ای که در راستای ترویج فرهنگ کتابخوانی در دفتر یک انتشارات شکل گرفت، اردوی کتابی نشر مهرستان است. به این شکل که دانش‌آموزان مقاطع مختلف شهر اصفهان نیمی از یک روز تحصیلی‌شان را در دفتر یک نشر گذراندند و در هوای کتاب نفس کشیدند.
در این اردوها که در قالب یک طرح اجرا شد، نزدیک به ۲۰۰۰ دانش‌آموز اصفهانی از مقطع سوم دبستان تا مقطع دوازدهم و نیز دانش‌آموزان هنرستانی روزانه از این نشر بازدید کردند. بیش از ۸۰ عنوان کتاب کودک و نوجوان در نمایشگاه کتابی در فضای این نشر برای دانش‌آموزان و همچنین مربیان و معلمان عرضه شد و بیش از ۳۰۰۰ عنوان نیز با تخفیف ۱۰ درصد به فروش رسید.
به همین مناسبت با سید احمد حسینی، مدیر نشر مهرستان، در این خصوص گفت‌وگویی انجام شده که در ادامه می‌خوانید.
- از چگونگی شکل‌گیری این اردوها بگویید. از کجا شروع شد و این ایده چطور به ذهنتان رسید؟
سال گذشته و مدتی قبل از هفته کتاب، مدرسه‌ای غیرانتفاعی با ما تماس گرفت و از ما خواست تا دانش‌آموزانش برای بازدید به دفتر نشر بیایند. با آنها موافقت کردیم؛ اما ابتدا طرحی برای ارائه به دانش‌آموزان نداشتیم. پس از کمی فکر و مشورت، تصمیم گرفتیم دانش‌آموزان را به سه گروه تقسیم کنیم. به این صورت که یک گروه با مدیر تولید صحبت کنند، یک گروه با مدیر هنری و گروه دیگر را به فضای انبار ببریم و با مراحل نشر آشنایشان کرده و یک نمایشگاه کتاب هم در همین فضا برایشان برگزار کنیم. این بازدید برای دانش‌آموزان بسیار جذاب بود. به همین دلیل تصمیم گرفتیم این طرح را ادامه دهیم و از دیگر مدارس نیز دعوت کنیم. پس از آن، دعوت‌نامه‌ای آماده کردیم و برای حدود ۳۰ مدرسه غیرانتفاعی شهر فرستادیم و همه مدارس برای آمدن به نشر ما اعلام آمادگی کردند. سال گذشته بیش از ۱۰ مدرسه و حدود ۸۰۰ دانش‌آموز از نشر مهرستان بازدید کردند و این بازدید برایشان بسیار جذاب بود.
- امسال نیز همان برنامه سال گذشته را اجرا کردید؟
امسال تصمیم گرفتیم فضا را متفاوت کنیم تا حتی مدارسی که سال گذشته از نشر بازدید کرده بودند، برای بازدید مجدد انگیزه‌ای داشته باشند. به همین دلیل، یک آیتم نمایشی به بازدید اضافه کردیم و از مجتبی طالبی که هنرمند خیمه‌شب‌بازی و نمایش عروسکی است، دعوت کردیم تا در قالب یک نمایش عروسکی، دانش‌آموزان را با اهمیت کتابخوانی و نیز مراحل چاپ و نشر آشنا کند و برای این اجرا، پرده‌ای از روند تولید کتاب آماده کردیم. این نمایش فضایی طنز داشت و نظر مثبت دانش‌آموزان را جلب کرد. بعد از نمایش هم فرایند انبارداری و چاپ و گرافیک و… برایشان توضیح داده می‌شد و در آخر بازدید از نمایشگاه کتاب و خرید را انجام می‌دادند.
دانش‌آموزان رشته گرافیک دو هنرستان نیز بازدید کردند. این گروه فقط با مسعود زمانیان، مدیر هنری گفت‌وگو کردند تا به‌طور تخصصی با مباحث مربوط به گرافیک کتاب آشنا شوند. از مدارس برای این اردو ورودی دریافت نکردیم و به جز بخش نمایشگاهی، بازدید کاملاً رایگان انجام شد.
- بازخوردها چگونه بوده؟
حضور در محیط کاری یک انتشارات و آشنایی با مسیر تولید کتاب و نمایش عروسکی برای دانش‌آموزان بسیار جذاب بود و باعث اضافه شدن کتاب به سبد خریدشان شد. از دانش‌آموزان و مربی‌هایشان بازخوردهای بسیار مثبتی گرفته‌ایم و در کنارش ضعف‌های اجرای ما را نیز تذکر دادند.
ما در حالت عادی با مخاطب‌مان با دو واسطه توزیع‌کننده و کتابفروش روبه‌رو می‌شویم و مواجهه مستقیم با مخاطب نداریم؛ اما طی این مدت با نزدیک به ۲۰۰۰ نفر مخاطب اصلی‌مان مواجهه مستقیم داشته‌ایم و بازخوردهایش را گرفته‌ایم. برخی بچه‌ها در این اردو کتابی می‌خرند و روزهای بعد با پدر و مادرشان می‌آیند و باز هم خرید می‌کنند.
- در این بازدیدها متوجه ذائقه دانش‌آموزان شده‌اید؟ بیشتر از چه آثاری استقبال کرده‌اند؟
بله. بچه‌ها مجموعه «ماجرای من و بقیه» را بسیار دوست داشته‌اند. ما از نشرهای دیگر هم کتاب آورده‌ایم، همچون مجموعه «ایلیا» از نشر کمیکا که طرفداران بسیاری دارد؛ زیرا مجموعه‌ای کمیک استریپ بوده و برای بچه‌ها بسیار جذاب است. مجموعه رمان اهل‌بیت نشر خودمان نیز بسیار پرفروش بوده. دانش‌آموزان ژانرهای طنز و ماجراجویی را نیز دوست دارند و سراغ ژانر وحشت را از ما می‌گیرند؛ ولی ما هنوز وارد این عرصه نشده‌ایم.
- تشنگی زیادی در نوجوان ایرانی در این خصوص وجود دارد. این تشنگی شما را قلقلک نکرده که به سراغ تولید این ژانر بروید؟
بعید نیست سراغ این ژانر برویم؛ اما با استانداردهای خودمان. به این تشنگی باید پاسخ داده شود؛ زیرا ذائقه بچه‌ها دارد به سمت آثار خارجی می‌رود که این آثار محتوای مناسبی ندارند. تولید ژانر وحشت با حفظ اصول بسیار مشکل است. کتب ترجمه‌شده بیشتر بر فرم متمرکزند و محتوای اخلاقی و فکری برایشان اهمیتی ندارد.
- در نشست‌هایی که ناشران با مسئولان ارشاد یا شهرداری برگزار می‌کنند، اهالی نشر معمولاً از روند آموزش و پرورش ناراضی‌اند. آیا این اردوها را می‌شود راهی برای پیوند میان ناشر و آموزش و پرورش دانست و دیگر ناشران نیز از این روش استفاده کنند؟
ابتدا باید افزایش سرانه مطالعه غیردرسی دانش‌آموزان برای وزارت آموزش و پرورش نهادینه شود و این موضوع برای هر دولت و وزیری تبدیل به یک اصل شود؛ درحالی‌که بسیاری از معلمان وقتی کتاب غیردرسی دست دانش‌آموز می‌بینند، به او تذکر می‌دهند. بچه‌ها در دبستان اهل مطالعه کتب غیردرسی هستند؛ اما هرچه جلوتر می‌روند، این مطالعه در آنها ضعیف‌تر می‌شود که دو عامل دارد: آشنایی با رسانه و جذابیتش برای بچه‌ها، سنگین شدن دروس و آمادگی برای کنکور. مسئله اول برای آموزش و پرورش باید این باشد که سرانه مطالعه غیردرسی بهبود یابد؛ اما چنین دغدغه‌ای را در این نهاد نمی‌بینیم. برخی مدارس در این خصوص فعال‌اند؛ اما یا دغدغه و سیاست مدیر مدرسه است، یا دغدغه مربی پرورشی و دیگر معلمان. وقتی مطالعه غیردرسی جزو اصول آموزش و پرورش قرار بگیرد، در این راستا اقدامات لازم را انجام می‌دهد و همه تلاشش را برای افزایش سرانه مطالعه می‌کند. از جمله این تلاش‌ها ارتباط با ناشران و فعالان کتاب و کتابفروشان است.
- در این خصوص چه پیشنهادهایی دارید؟
کتابخوانی و معرفی کتاب سر صف، تشکیل جمع‌های کتابخوانی در مدارس، برپایی نمایشگاه کتاب، دعوت از ناشران برای برگزاری مراسم رونمایی یا جشن امضا در مدارس، ایجاد بوفه کتاب در کنار بوفه خوراکی‌ها، بازدید از کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌ها، ایجاد طرح‌های تشویقی به شرط عضویت در کتابخانه‌های عمومی. این پیشنهادها به شرطی اجرایی خواهد شد که افزایش سرانه مطالعه برای مدارس و آموزش و پرورش دغدغه شود.
- میزان نیاز و ظرفیت مدارس را برای تعامل با کتاب و صنعت نشر چطور می‌بینید؟ آیا نشر کشور توان پاسخگویی به این نیاز را دارد؟
در کشور حدود ۱۴ میلیون دانش‌آموز داریم. اگر هر دانش‌آموز در طول سال ۵۰۰ هزار تومان کتاب غیردرسی بخرد، می‌شود ۷۰۰۰ میلیارد تومان. ۵۰۰ هزار تومان در طول سال برای خانواده‌های متوسط در کنار دیگر هزینه‌ها بسیار ناچیز است. فرض کنیم متوسط قیمت کتاب‌ها ۱۰۰ هزار تومان است. ۷,۰۰۰ میلیارد تومان تقسیم بر این ۱۰۰ هزار تومان قیمت، به‌طور متوسط می‌شود ۷۰ میلیون نسخه کتاب. این یعنی ۷۰ میلیون نسخه کتاب باید تولید شود. فرض کنیم نشر ما که از لحاظ حجم تولیدات نشر کوچکی است، سالانه ۲۰۰ هزار نسخه کتاب تولید می‌کند که حدود نیمی از این میزان کتب کودک و نوجوان است. نزدیک به ۵۰۰ نشر مثل ما باید کار کنند تا بتوانند کتاب به دست مخاطب برسانند. ۷۰ میلیون نسخه کتاب عدد کمی نیست و باعث ایجاد گردش مالی بزرگی در صنعت نشر می‌شود. اما اگر آمار میزان کتب فروخته‌شده در حوزه کودک را طی سال گذشته ببینید، عدد بسیار کوچکی است؛ درحالی‌که ظرفیت تولید و خرید ۷۰ میلیون نسخه کتاب را داریم. الان بیش از ۱۵۰۰ دانش‌آموز از اینجا بازدید کرده‌اند و طی دو هفته حدود ۲۰۰۰ نسخه کتاب فروخته‌ایم. ۲۰۰۰ نسخه یک درصد از فروش سال ما می‌شود؛ درحالی‌که طی ۱۰ روز حضور در نمایشگاه کتاب تهران با وجود تمام هزینه‌ها و فضا و بازار گسترده‌اش، ۵ درصد فروش سالیانه داریم و این دو عدد در برابر هم بسیار معنادار هستند. این یعنی ظرفیت بسیاری در مدارس و دانش‌آموزان وجود دارد و باید از آن استفاده کرد.
- نقش نهادهای دولتی را در این میان چگونه می‌بینید؟
در هفته کتاب جلسه‌ای با معاونت فرهنگی اداره ارشاد اصفهان داشتیم؛ در صورتی‌که این جلسات باید به‌طور منظم برگزار شود و وضعیت بازار کتاب و چالش‌هایش را به‌طور مرتب بررسی کرد.
در چند سال گذشته رویدادی با محوریت کتابفروشی‌ها نداشته‌ایم مگر اینکه خود کتابفروشی کاری انجام داده باشد؛ درحالی‌که شهرداری و اداره ارشاد می‌توانند در کتابفروشی‌ها رویدادهای بسیاری برگزار و مردم را به سمت این مراکز سرازیر کنند و رویدادی فرهنگی رقم بزنند و این کار کاملاً شدنی است.
نظر شما