به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، متأسفانه شیوع بیماری و ویروس کرونا جامعه ایران را از حضور یکی دیگر از مهم‌ترین شخصیت‌های علمی و فرهنگی‌‌اش محروم کرد. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان که عمری را برای اعتلای فرهنگ، اندیشه و اقتصاد اسلامی صرف کرده بود، صبح روز، یکشنبه ۱۹ مردادماه، در بیمارستان کامکار قم در گذشت. مرحوم موسویان در زمان حیات، عضو شورای فقهی بانک مرکزی، نایب رئیس کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، عضو هیئت امنا و هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، عضو انجمن اقتصاد اسلامی و انجمن مالی اسلامی و استادتمام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بود که موفق به دریافت اولین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی به خاطر نظریه‌پردازی در حوزه اقتصاد اسلامی، شده بود.
 
زندگی‌نامه
سید‌عباس موسویان در سال ۱۳۳۹ در عجب‏شیر از بخش‌های آذربایجان شرقى متولد شد. تحصیلات خود را در همین شهر پی گرفت و از دوره دبیرستان به شهر تبریز آمد و در هنرستان صنعتی در رشته برق به تحصیل خود ادامه داد. در ۱۳۵۸ شمسی، در رشته برق وارد دانشگاه شد، اما پس از انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه‌ها، از سال ۱۳۶۰، به حوزه علمیه قم رفت و به تحصیل علوم دینی پرداخت، وی هم‌زمان در رشته اقتصاد نظری در دانشگاه مفید به تحصیل پرداخت و از سال ۱۳۶۸ به مدت ده سال به درس خارج فقه و اصول مشغول شد. در سال ۱۳۷۳، برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد در رشته اقتصاد نظری وارد دانشگاه شهید بهشتی تهران شد و بعد از آن به تحصیل در دوره دکترای تخصصی تفسیر و علوم قرآن در همین دانشگاه مشغول شد. این اندیشمند اسلامی در سال ۱۳۸۲، دکترای تخصصی تفسیر و علوم قرآنی خود را گرفت و موفق شد در سال ۱۳۸۴، مدرک دکترای فقه اقتصادی را نیز دریافت کند.
 
تألیفات
وی نویسنده کتاب‌های متعددی در زمینه بانکداری و مالی اسلامی، از جمله «بانکداری اسلامی؛ بانکداری مرکزی و سیاستگذاری پولی و ارزی» و «بانکداری اسلامی؛ مبانی نظری و تجارب عملی»  به همراه حسین میثمی، «بانکداری اسلامی» با همکاری محمد نقی نظرپور و ایوب خزائی، «بازار سرمایه اسلامی»، «معاملات بانکی از منظر مراجع تقلید»، «تجربه بانکداری بدون ربا در ایران»، «طرح تحول نظام بانکی» و «ابزارهای مالی اسلامی(صکوک)» بود. به مناسبت درگذشت حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان با حجت‌الاسلام والمسلمین مجید رضایی، عضو شورای علمی گروه اقتصاد اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به گفت‌وگو نشستیم.


 
دو دهه تلاش حجت‌الاسلام موسوی در زمینه بانکداری و حوزه مالی اسلامی
حجت‌الاسلام رضایی درباره روش کاری و آثار زنده‌یاد حجت‌الاسلام والمسلمین موسویان به ایبنا گفت: حجت‌الاسلام والمسلمین موسویان از دانش‌آموختگان و محققان برجسته حوزه و دانشگاه در این دو دهه اخیر در زمینه مسائل اقتصاد اسلامی بخصوص در حوزه بانکداری و حوزه مالی اسلامی فعالیت‌های گسترده و تألیفات زیادی را انجام داده‌اند و کارهای تحقیقاتی متعددی را با دانشجویان و اساتید به نتیجه رسانده‌اند و رساله‌ها و پایان‌نامه‌های متعددی را چه در سطح ارشد و چه دکترا هم در حوزه و هم در دانشگاه راهنمایی کرده‌اند.
 
وی اظهار کرد: حجت‌الاسلام موسویان جزء ممتازترین شخصیت‌ها در حوزه بودند که در این دو دهه در زمینه اقتصاد اسلامی خوش درخشیدند و چون تحصیلات دانشگاهی و حوزوی داشتند، کمک بسیاری را انجام دادند. ایشان چون هم در شورای فقهی بانک مرکزی و هم در کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس فعالیت داشتند و هم با مجموعه‌های علمی دیگر مرتبط بودند، با نزدیک کردن این دو حوزه مباحث معارف اسلامی (فقه) و مباحث دانشگاهی (اقتصاد و علم اقتصاد) بخصوص در حوزه پولی، مالی و سیاستگذاری بورس اسلامی توانسته بودند مباحث علمی را به سمت کاربردی شدن سوق دهند. تلاش ایشان طی دو دهه، تقارب جدی بین دانش اقتصاد با دانش فقه و علوم اسلامی را دربرداشت و در این زمینه بیش از 130  مقاله تألیف کردند که برخی با دانشجویان ایشان مشترک است و برخی هم خودشان نوشته‌اند که بسیاری از این مقالات علمی و پژوهشی است.
 
عضو شورای علمی گروه اقتصاد اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود به کتاب‌ها و تألیفات این اندیشمند فرزانه اشاره کرد و افزود: حجت‌الاسلام موسویان تألیفات زیادی انجام داده‌اند و کتاب‌های ایشان در کتاب سال جمهوری اسلامی و مقالاتشان در جشنواره‌های مطبوعات مطرح می‌شد و کارهای مدیریتی هم داشتند، مثلاً سردبیر برخی از مجلات بودند.
 
اهتمام جدی در کاربردی شدن مباحث علمی
وی با بیان اینکه کتاب‌هایی که ایشان تألیف کرده‌اند، عمدتاً در رابطه با بانکداری است، افزود: کتاب بانکداری اسلامی ایشان بارها چاپ شده است و به ویژه از دهه 90 به بعد در چند مجلد با همکاری یکی از اساتید تلاش کردند بحث بانکداری اسلامی را گسترده‌تر مطرح کنند که دو جلد آن چاپ شد و کتاب با ارزشی است و در این کتاب ضمن اینکه به مباحث پایه‌ای و بنیادی توجه شده تلاش کرده‌اند، مسائل کاربردی شود و در این راستا معمولاً با کارشناسان بانک‌ها جلساتی داشتند و همکاری می‌کردند.
 
حجت‌الاسلام رضایی بیان کرد: این استاد گرانقدر همچنین کتابی درباره ابزارهای مالی اسلامی یا بازار سرمایه اسلامی نگاشته‌اند که این کتاب هم در رده کتاب‌های درسی شکل گرفت و در دانشگاه‌های مختلف از آن استفاده می‌شود و این اواخر طرح جدیدی برای آن در نظر گرفته بودند که امید است به شکلی یادداشت‌ها و زحمات ایشان جمع‌بندی شود و در اختیار محققان قرار گیرد. کتاب «بازار سرمایه اسلامی» نیز از دیگر آثار ایشان است که شماره یک آن چاپ شده بود و چندین جایزه هم گرفت، قرار بود که در 5 جلد جدید تنظیم شود که مباحث تقریباً سه جلد آن آماده و تمام شده است.
 


وی ادامه داد: علاوه بر این کتب، حجت‌الاسلام موسویان آثار متعددی نگاشته‌اند که برخی درباره پول و نظام‌های پولی است که تألیف مشترکی با دوستان ایشان است. کتاب «پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در اقتصاد اسلامی» که پایان‌نامه دوره ارشد ایشان در دانشگاه شهید بهشتی بود. کتاب «بانکداری بدون ربا از نظریه تا عمل»، کتابی درباره ربا است که در اوایل کارهای تحقیقاتیشان تنظیم کردند و چند جایزه از حوزه و کتاب سال جمهوری اسلامی دریافت کردند. کتاب «مبانی فقهی بازار پول و سرمایه» کار مشترک ایشان و برخی از همکارانشان است. بحث «کارت‌های اعتباری و انطباق‌پذیری فقهی» و همچنین کتاب‌های «شاخص‌های ارزیابی بانکداری اسلامی»، «مقدمه‌ای بر بانکداری بدون ربا در ایران»، «تجربه بانک کشاورزی» که به قراردادها و معاملاتی که در بانک کشاورزی صورت می‌گیرد اختصاص دارد و کتاب «نظارت شرعی بر بانک‌ها و مؤسسات مالی اسلامی» و چندین تحقیق و مقالات گسترده از جمله آثاری است که ایشان به یادگار گذاشتند.
 
حجت الاسلام رضایی در بخش دیگری از سخنان خود شخصیت زنده یاد حجت‌الاسلام رضایی را به مثابه یک الگو معرفی کرد و گفت: حجت‌الاسلام موسویان غیر از جنبه علمی که حقیقتاً یک نیروی خوب و کاری بود از نظر شخصیتی، هم انقلابی و هم از پیشتازان و رزمندگان دفاع مقدس بود که سال‌ها در جبهه‌ها حضور داشت. برادر ایشان شهید شده بود و خود ایشان از عارضه شیمیایی رنج می‌برد و همین بیماری زمینه‌ای در فوت سریع ایشان اثرگذاشت. ایشان در دوران زندگیشان از روحانیونی بود که در ایام حج که مشرف می‌شدند، همچون پدر مهربان و برادر عزیزی برای حجاج خدمات فراوانی را انجام می‌کردند.
 
وی اظهار کرد: اخلاق، شخصیت و متانت ایشان زبانزد بود و همیشه چهره خندان داشتند به همین دلیل به ایشان لقب «سید خندان» را داده بودند. هیچوقت کسی از ایشان عصبانیت ندید و در توضیح و آموزش مباحث اقتصاد اسلامی بسیار حوصله به خرج می دادند. بسیاری از مدیران بانکی کشور در کلاس‌های ایشان شرکت می‌کردند و بسیار تلاش می‌کردند که بانک‌ها سمت و سوی معاملاتشان دقیق و کامل باشد و در این زمینه تلاش‌های شبانه‌روزی داشتند. بنابراین از نظر شخصیتی بسیار ممتاز بودند و با درگذشت ایشان، حوزه و مجموعه‌های دانشگاهی کشور یک نیروی درجه یک را از دست دادند.
 
عضو شورای علمی گروه اقتصاد اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: خوشبختانه ایشان بسیاری از مطالب علمی را در مقالات نگاشته‌اند و رساله‌های زیادی که در اقتصاد اسلامی به وجود آمده امکان ندارد که برخی از کتاب‌ها و مقالات ایشان جزء منابع آن نباشد به همین جهت انجمن اقتصاد اسلامی از ایشان تقدیر کرده و برای دوستان ایشان که از نزدیک با او بودند و تلاش‌های ایشان را دیده بودند خیلی این ضایعه سخت و سنگین است و بسیار زمان می‌برد تا دوباره شخصیتی شکل بگیرد که هم در زمینه حوزوی تلاش‌های ارزنده‌ای داشته باشد و هم در زمینه دانشگاهی خوب یاد بگیرد و بعد بتواند این دانش‌ها را به هم نزدیک کند و تبدیل به شیوه‌های اجرایی کند.
 
وی تصریح کرد: تواضع ایشان مثال زدنی بود و هیچ حجابی برایشان شکل نمی‌گرفت که خودیتی در کار باشد و همه ایشان را به عنوان استاد متواضع می‌شناختند و خداوند به او قدرت بیان بسیار خوبی داده بود که مطالب سخت را می‌توانستند به بیان رسا و ساده تبدیل کنند تا در اختیار همه قرار دهند. خداوند ایشان را بر سفره جدش حضرت موسی بن جعفر(ع) مهمان کند و به همه صبوری دهد که غم از دست دادنشان را تحمل کنند.